De wereld in transitie vraagt om jou

Man wijst naar jou

Dit artikel benadrukt de complexe uitdagingen waar we momenteel mee geconfronteerd worden, zoals klimaatverandering en ongelijkheid, en de noodzaak om op een dieper niveau betrokken te zijn bij het oplossen van deze problemen. Ons brein, dat voornamelijk gericht is op korte termijn en directe bevrediging, beïnvloedt vaak onze reacties en ons vermogen om op de lange termijn te denken. Het belang van emotionele betrokkenheid en samenwerking rdt benadrukt, evenals de behoefte aan een integrale benadering van complexe vraagstukken.

We leven in een boeiende tijd! Er is zoveel gaande in de wereld en niemand weet precies waar het naartoe gaat. Hoe ziet de wereld er over 10 jaar uit? Of over 20 of 30 jaar? Er zijn allerlei ideeën over, maar zeker weten doen we het niet. Misschien is het ook helemaal niet zo interessant om te weten hoe de wereld er over 10 jaar uitziet. Een meer essentiële vraag is:

In wat voor wereld wil jij leven en welke stappen kun je nu zetten die daaraan bijdragen?

I. Wicked problems

Toen ik in 2011 een reis maakte door Azië van 6 maanden realiseerde ik me wat een mooi land Nederland is. We hebben zoveel mogelijkheden om te ontwikkelen en datgene te doen wat bij ons past. Wij hebben de mogelijkheid om na te denken over de vraag ”In wat voor wereld wil ik leven?”. Dat is niet voor iedereen weggelegd.

Tegelijkertijd leven we in een periode waarin we geconfronteerd worden met een aantal enorme uitdagingen, zoals klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, groeiende ongelijkheid, polarisatie en een algehele zingevingscrisis; veel mensen kampen met klachten als stress, burnout en depressie. Onze huidige systemen en structuren lijken niet te zijn opgewassen om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Dat is ook niet gek. De uitdagingen zijn complex en systeem overstijgend. Het worden ook wel ‘wicked problems’ genoemd. Deze kenmerken zich doordat ze niet alleen complex zijn, maar ook niet vanuit één enkele discipline zijn op te lossen.

II. Ons brein

De problematiek waar we nu mee te maken hebben is nieuw voor ons. Niet eerder in de geschiedenis stonden we zo in contact met de hele wereld en waren we ons bewust van de problemen die op wereldniveau op ons af komen. Wat doet dit met ons en hoe gaan we hiermee om? De meeste mensen in onze westerse samenleving zijn bekend met de wicked problems. Omgaan met dat waar we mee geconfronteerd worden is een tweede. Het is makkelijker om het voor je uit te schuiven, naar iemand anders te wijzen of het er niet mee mee eens te zijn. Je kunt dit gedrag grotendeels verklaren door het te bekijken vanuit de werking van ons brein.

Ons brein is in te delen in 3 gedeelten; het mensenbrein, het zoogdierenbrein en het reptielenbrein. We worden voor 95% aangestuurd door de oudere delen van ons brein; het zoogdieren- en reptielenbrein. Het zoogdierenbrein is erop gericht om op korte termijn plezier te vergaren en pijn te vermijden. Als er gevaar dreigt kent ons reptielenbrein drie reacties; bevriezen, vechten of vluchten. Ons mensenbrein, de neocortex, kan verbanden zien en gevaren detecteren die in de toekomst ontstaan. Deze kan dus, in tegenstelling tot het oudere deel van ons brein, naar de lange termijn kijken. Ons mensenbrein bepaalt slechts 5% van ons handelen.

Dat we grotendeels acteren gericht op de korte termijn verklaart ook waarom we als maatschappij gericht zijn op de dagelijkse actualiteit (korte termijn) en minder aandacht hebben voor de onderliggende problematiek (lange termijn), zoals de wicked problems. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die zich bewust zijn van de problematiek en in actie komen. Zij laten zich minder leiden door de waan van de dag en werken aan ideeën die zorgen voor duurzame oplossingen.

III. Jouw cirkel van invloed

De problemen waar we in de huidige tijd mee te maken hebben, zijn van een dusdanige omvang dat ze in mijn ogen niet vanuit een louter rationele kijk opgelost kunnen worden. Zoals Albert Einstein het zo mooi verwoordde;

“Geen probleem kan opgelost worden vanuit hetzelfde bewustzijnsniveau als waarin het is ontstaan”.

De huidige uitdagingen vragen van ons dat we ons er op een dieper niveau toe verhouden. Hoe vaak sta jij stil bij wat je voelt als je kijkt naar problemen in de maatschappij? Hoe vaak laat jij echt iets binnenkomen? Als je erbij stilstaat hoe je je voelt bij een situatie, heb je ook de mogelijkheid om erin te ontspannen. Naast de puur rationele aanpak is dit ook een manier waarop we om kunnen gaan met de wicked problems. Het vraagt erom dat jij emotioneel betrokken bent. Laat je raken en laat dat de brandstof zijn voor jouw handelen. Zet vervolgens je hoofd en handen in om het om te zetten naar concrete acties. Samenwerking is in de aanpak van de wicked problems ook een must! Alleen kun je veel doen, maar de multidisciplinaire aanpak die de situatie van ons vraagt kunnen we vooral door samenwerking oplossen.

​Voorbeeld Als je kijkt naar de huidige klimaatcrisisis, dan zie je een enorme focus op CO2 reductie. We moeten in Nederland bijvoorbeeld voor 2030 49% minder CO2 uitstoten dan in 1990, om te voorkomen dat de aarde met meer dan 2% opwarmt. Vervolgens worden er oplossingen bedacht om dit te bewerkstelligen. Echter deze oplossingen zijn vaak niet integraal en zorgen voor nieuwe problemen. Er worden bijvoorbeeld duizenden hectare bos gekapt om met houtsnippers bio-energie te produceren, terwijl bossen essentieel zijn om klimaatverandering tegen te gaan.

Ons rationele brein is niet in staat om de totale waarheid te omvatten, omdat het denkt binnen een bepaald denkkader, dit is afhankelijk van de omgeving waarin jij je als mens bevindt. Je wordt beïnvloed door culturele invloeden. Veel van de problemen die we nu zien worden vanuit ons westerse denkkader benaderd. Er is een probleem en dat moet opgelost worden, maar de natuur zit veel complexer in elkaar dan wij met ons rationele brein kunnen bevatten. Ons rationele brein denkt per definitie duaal en knipt de wereld op in losse onderdelen, waardoor veel problemen vanuit één dimensie worden benaderd. De huidige problemen vragen echter om een integrale benadering. Niet louter vanuit ons brein, maar ook met ons hart, intuïtie en gut feeling. Zo kunnen we ons verbinden met het geheel. Daarom is het zo belangrijk dat we dit inzetten in de benadering van complexe vraagstukken. Het voorbeeld in het kader is exemplarisch hoe we de problemen vooral vergroten door onze eenzijdige benadering. Dit gebeurd op grote schaal en wordt versterkt door onze economische manier van denken; het maken van winst is heilig. Als we kijken naar onze huidige maatschappij weten we dat er iets niet klopt, alleen weten we nog niet hoe we het huidige paradigma kunnen veranderen.

Het veranderen van dit paradigma begint in jou. Het begint erbij dat jij durft te vertrrouwen op jouw hart, intuitie en gut feeling. Dat je je laat raken en dit de brandstof laat zijn voor jouw handelen. De wereld heeft ondernemende mensen nodig die het toevoegen van betekenis voorop zetten en daarmee het verschil maken.

Zelf aan de slag gaan?

Wees de verandering die je in de wereld wilt zien. Ontdekken hoe je zelf stappen kunt zetten? Kijk hier voor meer inspiratie of schrijf je in voor een gratis proeverij over het programma betekenisvol ondernemen van De Betekenis Academie.