Leiders, kom in actie voor een betere wereld met deze 3 ontwikkelingsstappen
Het blijft spannend op onze aarde. Er is veel gaande in Nederland en in de wereld, ook zoveel tegenstrijdige zaken. Zoals bijvoorbeeld de rol van ‘onze’ ING-bank in het witwassen van criminele gelden. Deze bank heeft volledig gefaald in haar rol als financiële poortwachter en dan toch verwachten dat de Nederlandse staat haar steunt als er weer een financiële crisis komt? Neem ook het feit dat nog steeds 11% van de wereldbevolking ondervoed is en dat 10% van het voedsel dat nooit gegeten wordt omdat het wordt weggegooid of verloren raakt in de aanvoerroutes, voldoende is om alle honger de wereld uit te helpen. Dichterbij huis zien we dat we nog steeds heel gemakkelijk kiezen voor een vliegvakantie, terwijl de twee graden-grens van de opwarming van de aarde toch al akelig dichtbij komt. De vraag is: kunnen we iets doen en zo ja, wat?
In dit artikel beschrijf ik drie stappen die volgens mij belangrijk en nodig zijn om je eigen persoonlijk leiderschap hierin vorm te geven: het ontwikkelen van inzicht (opgroeien), je spirituele ontwikkeling (ontwaken) en het werken aan je eigen schaduwkanten opdat je ego niet te veel in de weg zit. Ken Wilber noemt dit: “Grow up, wake up and clean up in order to show up”.
1. Groei en ontwikkeling
De groei van de persoonlijkheid verloopt in een aantal fasen[1]. Veel mensen kennen bijvoorbeeld de ontwikkelingsfasen van Maslow of Piaget. De ontwikkeling als mens begint dicht bij huis en langzamerhand (onder de goede condities) kun je groeien en je blikveld verruimen. Deze fasen kunnen we ook herkennen in de ontwikkeling van de samenleving als geheel. Wat betekent dat nu voor de ontwikkeling van de nieuwe leiders die we in de huidige wereld nodig hebben?
“De ontwikkeling als mens begint dicht bij huis en langzamerhand (onder de goede condities) kun je groeien en je blikveld verruimen. Deze fasen kunnen we ook herkennen in de ontwikkeling van de samenleving als geheel. Wat betekent dat nu voor de ontwikkeling van de nieuwe leiders die we in de huidige wereld nodig hebben?”
Traditioneel perspectief Veel mensen beseffen niet wat er allemaal gebeurt. Soms omdat er geen toegankelijke en open informatiekanalen of onafhankelijke nieuwsgaring is. Soms omdat je het wel weet, maar niet wilt weten. Maar meestal omdat het perspectief waarmee mensen naar de wereld om hen heen kijken, beperkt is. Je kijkt naar je eigen kleine wereldje, je kijkt naar wat er in je eigen familie, je buurt of (geloofs)groep gebeurt. Je gaat naar school en naar je werk en viert je vrije tijd. Veel informatie haal je van internet en social media en je leest graag de bevestiging van wat je zelf al dacht. De grenzen van je wereld zijn klein. Wat daarbuiten gebeurt, houd je vaak buiten. Zo ontstaat onwetendheid en zo blijft onwetendheid in stand. We kunnen dit een Traditioneel perspectief noemen.
Moderne perspectief Er zijn andere mensen die vooral de mogelijkheden zien die de moderne tijd ons te bieden heeft. Ze willen zich verder ontwikkelen en zijn benieuwd naar verschillende standpunten en de argumenten die gebruikt worden voor een bepaalde stellingname. Ze baseren zich graag op de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Dit Moderne perspectief heeft ons hier veel welvaart gebracht en andere delen in de wereld willen graag ons voorbeeld volgen. Een van de negatieve effecten van de toenemende industrialisatie, informatietechnologie en globalisering is echter het beroep dat we doen op de reserves van de aarde.
“Op dit moment hebben we wereldwijd 1,7 aarde nodig om in onze behoeften te voorzien. En als iedereen zou leven zoals een Nederlander is dat zelfs zo’n 3,5 aarde.”
Postmoderne perspectief Steeds meer mensen zien in dat dit niet zo door kan gaan. Zij hebben een breed perspectief ontwikkeld en kijken naar onze hele planeet en de leefsituatie van de hele mensheid. Onze ecologische voetafdruk wordt steeds groter. Sinds 1970 verbruiken we meer dan de aarde kan verschaffen. Op dit moment hebben we wereldwijd 1,7 aarde nodig om in onze behoeften te voorzien. En als iedereen zou leven zoals een Nederlander is dat zelfs zo’n 3,5 aarde. Dit Postmoderne perspectief is nog erg actueel, maar op een paar punten dreigen we vast te lopen, bijvoorbeeld in een te stellig geloof in gelijkheid, in het te fel bestrijden van andere standpunten of in het voortdurend zoeken naar consensus en harmonie[2].
Integrale perspectief Om de huidige chaos en tegenstrijdigheden in de wereld te begrijpen, is het nodig om verder door te groeien naar het Integrale perspectief. Einstein zei al dat je een probleem niet kunt oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. Op dit moment in de geschiedenis is een totaal nieuwe manier van denken nodig om uit de draaikolk omhoog te komen. Gelukkig worden de contouren daarvan ook al zichtbaar. Vanuit het Integrale perspectief zie je de waarde van alle voorafgaande perspectieven (of waardesystemen) en wordt het mogelijk om essentiële elementen daarvan te integreren in een nieuwe aanpak[3].
2. Verantwoordelijkheid en ontwaken
Vanuit een breder perspectief naar de wereld kijken, is zeker niet altijd aangenaam. Je ziet steeds meer, je komt steeds meer te weten, het roept gevoelens op van angst, woede en onmacht. Wat moet je er allemaal mee? De verleiding om weer in de cocon te stappen is best groot. Het is ook zo dat als je eenmaal echt gezien hebt wat er gaande is, er een verantwoordelijkheidsgevoel in je groeit. Als ik dit weet, dan kan ik toch niet mijn mond houden, dan moet ik toch iets doen. Wat kan dan mijn bijdrage zijn? De wereld en het algemeen belang van de mensheid hebben mij nodig. Maar hoe?
Om hier antwoorden te vinden voor jezelf en je eigen pad te ontdekken, is het niet voldoende om (cognitieve) kennis te hebben en vanuit een Integraal perspectief te kunnen kijken. Het gaat er om je persoonlijk leiderschap dieper te ontwikkelen en daarvoor wordt het essentieel om jezelf beter te leren kennen. Allereerst betekent dat het beginnen, voortzetten of weer opnieuw oppakken van een spirituele praktijk of meditatie discipline. Dat is een ontwikkelingsweg die nodig is naast en in aanvulling op het je verder bekwamen in integraal denken en handelen.
In de bovenstaande Wilber Combs matrix zie je dat er onderscheid gemaakt is tussen het via een aantal stadia opgroeien (de verticale as) en het via een aantal fasen ontwaken (de horizontale as).
In paragraaf 1 is reeds kort aandacht besteed aan de opeenvolgende stadia van opgroeien. Voor de spirituele ontwikkelingsweg wordt ook een fasering aangehouden. Meestal worden de volgende fasen benoemd: de materiele wereld, subtiel bewustzijn (waarin je je gedachten en gevoelens als een object kunt beschouwen), het hoger subtiel bewustzijn (waarin je o.a. bewust bent van allerlei energieniveaus), getuige of waarnemer zijn (kunnen waarnemen zonder tussenkomst van je persoonlijkheid) en tenslotte de non-duale staat van zijn. Ontwaken of tot verlichting komen (in de non-duale staat verkeren) kan heel soms een spontaan gebeuren zijn, maar normaliter spreken we dan over een piekervaring, die helaas daarna weer verdwijnt. In wezen gaat het bij het ontwaken om een langdurig proces van gedisciplineerde studie en meditatie bij een verlichte leraar of van een ander spiritueel of religieus pad. De wegen die mensen hierbij afleggen, kunnen heel verschillend zijn, maar het gaat altijd om een intense zoektocht naar je ‘ware zelf’, je authentieke zelf, de kern van je bestaan, het zoeken naar verbinding en eenheid[4].
In mijn visie gaat het dan niet om je terug te trekken uit de wereld om in stilte je spiritualiteit te beoefenen, maar om ‘meditatie in actie’. Je spirituele praktijk zal je beter in staat stellen om je persoonlijk leiderschap in de wereld stabiliteit en focus te geven. Adeline van Waning heeft uitgebreid geschreven over opgroeien en ontwaken als twee vormen van persoonlijke ontwikkeling en ook over de relatie tussen beide[5]
3. Grote schoonmaak
Als je dan stil op je kussentje zit, merk je pas hoe druk je geest is. Druk met gisteren en je verre verleden. Druk met morgen en al je plannen en ambities. Druk met alle mogelijke gedachten, druk met allerlei emoties, druk met jezelf. In onze opvoeding hebben we overlevingspatronen ontwikkeld die toen zinvol waren, maar ons nu als volwassene danig in de weg kunnen zitten. Helderheid over wie je bent en hoe je geworden bent tot degene die je nu bent, is belangrijk om je leiderschap integer vorm te kunnen geven. Hoe snel raken we niet verstrikt in ‘gedoe’ waarin we boos worden op de ander of op onszelf, waarin we ons schamen of schuldig voelen of juist de ander van alles verwijten. Het is belangrijk om je eigen schaduwen te kennen. Om je snel te realiseren: “O daar ga ik weer,” en dan bij te kunnen sturen en niet in je eigen valkuilen te stappen. In de Zijnsoriëntatie school van Hans Knibbe wordt dat benoemd als je los kunnen maken van je verkrampte Zelf en dan vanuit je Vrije Zelf te reageren. In mijn Integral Zen school [6]wordt dat visueel gemaakt met een krampachtige gesloten vuist die je ontspannen opent met de handpalm naar boven.
Er is veel dat ons gevormd en soms zelfs vervormd heeft. Onderzoek naar je eigen schaduwen kan een ingang zijn om je zelf in het licht te zetten: alles mag er zijn! Mensen kunnen ook belemmerd worden door diepe trauma’s of hechtingsproblemen die opgesloten liggen in het lichaam. Of zelfs beïnvloed worden door nog oudere demonen uit het collectieve onbewuste. In die gevallen zullen vormen van therapie nodig kunnen zijn om ruimte te maken voor jouw werk in de wereld.
De persoonlijkheid of het ego dat zich in ons gevormd heeft en dat we hard nodig hebben voor ons dagelijks functioneren, is een lastpost die ons danig in de weg kan zitten. Het vraagt om voortdurende aandacht om ons niet door het ego te laten bepalen en in de kramp te schieten. Deze bewuste schoonmaak zal tot aan onze dood doorgaan en helpt ons om de effectiviteit van ons werk te vergroten.
Zo zijn we klaar om de wereld in te gaan en ons steentje bij te dragen. Klaar om onze integrale inzichten en ervaringen moedig en vol vertrouwen te delen. Klaar om alles te doen of te laten wat nodig is om deze aarde leefbaar te maken en te houden voor volgende generaties.
Noten:
[1]Zie bijvoorbeeld Ken Wilber Integrale psychologie, 2001 of Spiral Dynamics (www.spiraldynamicsintegral.nl)
[2]Zie ook Ken Wilber: Trumpandthe post truthworld, 2017
[4]Zie ook Robert JingenGunn: Journeysintoemptiness, 2000
[5]Adeline van Waning: Opgroeien en ontwaken. De integrale benadering, 2017
[6]Zie www.integralzen.org
