Leiderschap is richting geven én handelen

Zoals bomen zonlicht nodig hebben om te groeien en vrucht te dragen, zo hebben organisaties een perspectief nodig waar ze zich op kunnen richten. ‘Provide Direction’ – denk vooruit en geef richting aan de zaak. Binnen Servant-Leadership is Provide Direction een van de zes karakteristieken.

Ik dacht ooit niet sterk te zijn in vooruitdenken, richting geven. Bij mij leefde het beeld dat je dan goed moest zijn in vér vooruitdenken, plannen hebben over wat en hoe de zaken er over, vijf of tien jaar bij zullen staan. Inmiddels weet ik dat de kunst van leiderschap betekent in het nu te leven, met oog voor het verleden en de toekomst. Ik heb mij een vooruitziende blik eigen gemaakt door op verschillende bewustzijnsniveaus te functioneren. Op het ene niveau – de dagelijkse praktijk – handel ik concreet en doelgericht. Op een ander niveau kijk ik van bovenaf naar de gebeurtenissen van de dag, met meer afstand. Soms ook met de blik van een buitenstaander. Deze combinatie geeft me de mogelijkheid in het moment te handelen.

“Voordat je kunt scheppen wat je wilt scheppen, moet je weten waar je naartoe wilt.”

Het andere niveau helpt me om de zaken zo nodig te herzien en te verbeteren. Een dergelijke houding maakt het mogelijk om het onvoorzienbare beter te voorzien. Aan te laten sluiten bij de wereld om ons heen. Voordat je kunt scheppen wat je wilt scheppen, moet je weten waar je naartoe wilt. Wie leiding op hoog niveau geeft, draagt niet alleen zorg voor de groei van mensen, maar geeft door het hebben van een duidelijke missie en visie ook richting aan de organisatie. Het uitdragen van deze visie en missie is belangrijk omdat ze richting geeft aan de organisatie op alle niveaus. Ze moet niet alleen vertaald worden naar afdeling- en teamniveau, maar ook naar het individu, zodat duidelijk is welke bijdrage ze leveren aan het grote geheel. De kwaliteiten die je daarvoor als leider nodig hebt zijn onder meer helikopterview en analytische vaardigheden. Het is nodig om af en toe door een andere bril naar dezelfde feiten en cijfers te kijken. Innovatief te zijn en snel vernieuwing en kansen te zien. Plannen te maken en strategie te ontwikkelen. Belangrijk is ook dat je mensen kunt overtuigen zodat ze meegaan in je visie.

Richting geven in de praktijk

Bij Natuurmonumenten geeft men hier op geheel eigen wijze richting aan. Algemeen directeur Marc van den Tweel: ‘We moeten ons niet opsluiten in de eigen bubbel.’

Hoe ziet Provide Direction, richting geven er in de praktijk uit? Hoe doe je dat? Welke kwaliteiten heb je dan nodig als leider? Ik sprak erover met Marc van den Tweel, Algemeen directeur van Natuurmonumenten. Daarnaast is hij bestuurslid van de Nationale Monumentenorganisatie en lid van de Raad van Toezicht van het Rijksmuseum van Oudheden. Wat is Provide Direction voor Marc? Voor hem is het helder. Richting geven zat altijd al in hem, zowel in zijn persoonlijke – als leidinggevende leven. Wie ben je? Wat wil je bereiken? Waar wil je naartoe met je leven? Hij is er nadrukkelijk mee bezig zonder dat het plaatje helemaal uitgetekend is. Veel mensen hebben behoefte aan richting. Als leidinggevende speelt hij daarin een rol, zodat mensen daarna zelf het stuur kunnen overnemen en aan de slag kunnen. In het – volgens Marc – mooiste kantoor van Nederland hing hij een portret op van Jac. P. Thijsse, de oprichter van Vereniging Natuurmonumenten. Het is symbolisch want Thijsse kijkt op deze manier mee of het erfgoed van Natuurmonumenten wel goed bewaakt wordt. Het verbinden van de missie met het heden ziet Marc als zijn belangrijkste opdracht. Naast de museale kwaliteit: Nederland mooi houden, en de core business: beschermen, beheren en aankopen van natuur, stelt Natuurmonumenten zich nu samen met boeren, burgers en buitenlui steeds vaker op als pleitbezorger, spreekbuis en aanjager voor een groen, gezond en mooi Nederland. Samen met het bedrijfsleven en de overheid wordt de kern bewaakt en vooruitgang stimuleren is wat Marc voor ogen heeft. Over je eigen grenzen heen kijken.

Hoe neemt hij zijn medewerkers hierin mee? Marc gelooft in het blijven vertellen van het verhaal en zorgen dat het zodanig leeft dat andere mensen erover gaan praten, zodat het verhaal onderweg nog verrijkt wordt. Daarnaast gelooft hij dat je strategie van onderaf opbouwt door het gewoon te gaan doen. Door de activiteit in de praktijk ontdek je wat werkt, waar je het verschil gaat maken en tevens waar het niet werkt. Doen werkt versterkend. Door extern applaus, werd verandering bij Natuurmonumenten versterkt. Men werd trots, waardoor interne processen mee veranderden. Bovendien bleek het belangrijk om hoofdlijnen uit te zetten en daarbinnen wel ruimte te geven voor het experiment en het doen. Wel met grote nuchterheid en discipline en bovenal met een rekenmachine ernaast. Marc is duidelijk over lange termijnplannen en het voorzien van de gevolgen daarvan. Hij geeft aan dat ‘de wereld sneller verandert dan ooit’; het is een statement van de oude Grieken dat eigenlijk van alle tijden is. De vraag is, volgens Marc, of vijf tot tien jaren plannen nog realistisch zijn. Werken ze nog? Deels wel. Bij de beheersplannen voor de lanenstructuur van bomen werkt Natuurmonumenten bijvoorbeeld met horizonten van achttien tot vijfentwintig jaar. Dat betekent dat men nu op het oog gezonde bomen of bomen die aan het einde van hun groei zijn eruit kappen zodat de bomenlanenstructuur over vijftig à honderd jaar nog intact is. In de dagelijkse praktijk is hij blij als zij, als organisatie weten hoe het volgende kwartaal ongeveer gaat verlopen. Wel experimenteert men met een meerjarenplan, om structuren op vier pagina’s weer te geven zodat voor iedereen in één oogopslag duidelijk is wat men moet doen, zonder dat het helemaal uitgeschreven is. Ieder plan zou moeten beginnen met de vijf belangrijkste punten voor de desbetreffende afdeling en deze geven dan richting. Het is visie in combinatie met discipline.

Open mind

Welke leiderschapskwaliteiten zijn nodig om richting aan mensen en organisatie te geven? Voor Marc is dat duidelijk: “Om je heen durven kijken en zien wat er daadwerkelijk in de wereld gebeurt. Een tunnelvisie maakt dat onmogelijk”. Mensen worden opgeslokt door het dagelijkse werk en dat heeft niks met werkdruk of de uren die gemaakt worden te maken. Eerder met die ontwikkelde tunnelvisie. Hierdoor wordt het onmogelijk om na te denken waar het wél naartoe zou moeten gaan. Men blijft vaak op een rails lopen van ‘zo hebben we het altijd gedaan’. Het is belangrijk een open mind te houden en nieuwsgierig te zijn. Marc speelt met het tot zich nemen van contrasterende informatie of andere waardepatronen. Om anders te kijken gebruikt hij opinies, contrasterende visies, leest, reist en onderzoekt hij en checkt de mening van andere mensen in andere werelden. Marc graaft graag wat dieper om erachter te komen wat er echt gebeurt. Hij ervaart dat leidinggevenden vaak opgeslokt worden door de binnenwereld, door hun eigen bubbel, die hen vervolgens in de weg staat. Het belangrijkste besef is dat je ook als directeur slechts een passant bent. In dit soort posities blijkt de verleiding groot om eigen standbeeldjes te bouwen. De status wordt daarmee een valkuil. De uitdaging is te blijven kijken naar wat de bedoeling is en tegelijkertijd te relativeren. De rol met honderd procent energie vervullen en de wetenschap dat je hier slechts heel even bent. Marc is goed in het herkennen van innovatie en is er vervolgens snel bij om het toe te passen. Dat ligt in lijn met zijn grootste talent: “Verstaan wat er in de wereld om ons heen gebeurt”. Men zit vaak wel vooraan in de boog van innovatie, maar niet op de eerste rij. Het is een interessante plek omdat valkuilen omzeild kunnen worden. Men probeert te leren van de eerste drie innovaties die succesvol lijken en daar op tijd mee te starten.

Bij Natuurmonumenten maakte men in de afgelopen jaren een strategische heroriëntatie door. Geen revolutie, maar evolutie. Men vernieuwde en moderniseerde op meerdere vlakken en ontwikkelde een bredere visie voor behoud en versterking van het hele Nederlandse landschap. Meer aandacht voor cultuurhistorie en de synergie die daarmee voor natuur en landschap ontstaat. Meer aandacht voor groen bij de steden; er wordt nu beter nagedacht over de inrichting van ons land en de vergroening en verduurzaming van de landbouw. En dit alles zonder de erfenis te verwaarlozen; het beheren van de mooiste natuurparels van ons land. Het geven van richting blijkt de essentie van management en leiderschap.

Wil je meer weten over de activiteiten van Marc van den Tweel? Je kunt hem volgen op LinkedIn

Wil jij inzichtelijk krijgen waar jij staat in jouw persoonlijk leiderschap? Hoe maak je het mogelijk om nieuwe wegen te bewandelen? Hoe doe je dat, richting geven? Welke kwaliteiten heb je dan als leider nodig? Neem gerust contact op met The Leader Inside.

Foto: Marten van Dijk | Natuurmonumenten.