Vruchtbaar Veranderen doe je zo!

Als we constateren dat verandering nodig is, kijken we vooruit, daar waar je naar toe wilt. Als je vruchtbaar wilt veranderen, focus dan niet alleen op de kwaliteit van je plannen maar evenzoveel op de omstandigheden waarin je met de verandering start. Het is verleidelijk om na de introductie van veranderplannen kwistig met ideeën in initiatieven te strooien. Maar als die niet in vruchtbare aarde vallen, kun je blijven zaaien en gebeurt er ondanks al je inspanningen, uiteindelijk niets. Zo’n onvruchtbare bodem herkennen we als weerstand.

Geef verandering vorm

Er is gemiddeld genomen veel tijd en aandacht voor de strategie en relatief weinig aandacht voor de executie van veranderplannen. Jacques Pijl constateert in zijn boek Strategie = Executie onder meer dat het uiteindelijk de mensen in een organisatie zijn, die de verandering vormgeven. Niet de programma’s, de systemen, nieuwe tools of modellen maar de mensen maken het verschil. Als de strategie is uitgedacht en het veranderprogramma wordt ‘uitgerold’, zijn leiders niet klaar. Dan begint het pas! Veranderen vraagt zowel tijdens de strategievorming, als tijdens de executie, aandacht en betrokkenheid van alle spelers.

Is er werkelijk stil gestaan bij gebeurtenissen die pijn in de organisatie hebben veroorzaakt, is er aandacht besteed aan verlies en het moeten loslaten? Of wilden we vooral weer heel snel door?

Natuurlijk veranderen

Ik pleit voor een meer natuurlijke manier van veranderen in organisaties. Een manier van veranderen, geïnspireerd op de natuur, die aansluit bij de dynamiek in organisaties. Want die zijn niet statisch en controleerbaar maar beweeglijk en inventief. Dus laten we eens kijken naar de voedingsbodem waar al die veranderinitiatieven in vallen. Hoeveel tijd en aandacht gaat er naar de omstandigheden waarin er veranderd kan en mag worden? Wat is de historie in de organisatie? Is er geïnvesteerd in het verandervermogen van mensen of zijn ze aangestuurd op het volgen van strakke procedures? Is er voldoende ruimte voor diversiteit of heeft de leiding een monocultuur gecreëerd waarin afwijken van de norm niet wordt gewaardeerd en bewust of onbewust de kop in wordt gedrukt. Is er werkelijk stil gestaan bij gebeurtenissen die pijn in de organisatie hebben veroorzaakt, is er aandacht besteed aan verlies en het moeten loslaten? Of wilden we vooral weer heel snel door?

Verschraling

Als we kijken hoe de natuur zichzelf organiseert, is het interessant om een parallel te trekken met de landbouw. De op grote schaal toegepaste intensieve landbouw heeft verschraling van de bodem tot gevolg. Het systeem is gericht op zoveel mogelijk productie en sluit zoveel mogelijk toevalligheden uit. Dit leidt tot een manier van werken die de bodem verschraald en de biodiversiteit doet afnemen. In de publicatie ‘Boer doet leven’, komen 20 landschapsboeren aan het woord die hun manier van verbouwen baseren op natuurlijke wetten.

Als het systeem maar sterk en divers genoeg is, dan doet de natuur gewoon het werk.

Want ze merkten dat ze op de gangbare manier steeds meer moesten ingrijpen om aan de productiewensen en -eisen te voldoen en daarmee raakten ze steeds verder van het land van hun jeugd verwijderd. Door de natuur z’n werk te laten doen, wordt de grond in een aantal jaar weer losser, diverser en weerbaarder tegen bijv. weersinvloeden en ziektes: ‘als het systeem maar sterk en divers genoeg is, dan doet de natuur gewoon het werk’.

Duidelijke visie

Als leider ben je een belangrijke factor in het succes van verandering. In ‘Reconsidering Change’ maken de schrijver (S. ten Have, W. ten Have, A. Huijsmans en M. Otto) duidelijk dat er niet één manier van veranderen is en dat de aanpak moet aansluiten bij de cultuur van de organisatie. Vertrouwen in het management én een duidelijke visie maakt de verandering kansrijk, zeker als de visie door het management samen met medewerkers wordt omgezet in actie!

Geef gerichte aandacht: net als in de natuur kan een beetje water, wat extra steun of ruimte geven, zorgen voor de juiste omstandigheden om te gaan groeien en bloeien.

Veranderplannen vruchtbaar maken

Wat kun je doen om te zorgen dat je veranderplannen in een vruchtbare bodem vallen? In de podcastserie ‘Natuurlijk Veranderen’, komen veranderaars aan het woord over de lessen die zij in hun eigen organisatie geleerd hebben. Dit is wat ik uit hun ervaringen haal:

1. Bewerkt de ondergrond: maak veranderen onderdeel van de dagelijkse praktijk. Voer gesprekken over verandering, wat dat met jou doet, vraag wat dat met de ander doet, waar liggen mogelijkheden en waar liggen zorgen. Creëer een sfeer waarin een ‘growth mindset’, denken in wat wel kan in plaats van wat niet kan, de standaard wordt.

2. Vertrouw op de intelligentie van het systeem, je organisatie of je team: De meesten mensen willen met plezier en energie werken en dat doen waar hun hart ligt. Meestal kan de organisatie je feilloos vertellen waar de huidige manier van werken, botst met het plezier en de motivatie. Net als de boeren die merkten van ze het plezier van het boerenleven kwijtraakten en de keuze maakten om te experimenteren om tot een nieuwe, duurzame manier van werken te komen. Maak dus gebruik van de kennis in de organisatie door vragen te stellen, mee te doen en vooral door te luisteren en te observeren.

3. Pas als je erin slaagt om de organisatie losser en ontvankelijker te maken, kun je zaaien. Je kunt nu focus aanbrengen (waar willen jullie naar toe, wat wil je oogsten) keuzes maken en vervolgens tijd en ruimte geven zodat het systeem zich aan kan passen aan de nieuwe omstandigheden. Volg de vorderingen met interesse en vier kleine successen.

4. Geef gerichte aandacht: net als in de natuur kan een beetje water, wat extra steun of ruimte geven, zorgen voor de juiste omstandigheden om te gaan groeien en bloeien.

Ik hoor je denken, kost deze aanpak niet heel erg veel tijd? Ja, net als in de natuur, kost het tijd voordat een systeem weerbaar en flexibel is. Er zit nu eenmaal tijd tussen zaaien en oogsten. Maar als je weet dat je in vruchtbare bodem zaait, is de kans op (sneller) resultaat heel aannemelijk. Hoe mooi zou het zijn als je als leider wat meer de rol van een biologische tuinder of boer aanneemt? Dat je beter in staat bent om alle kleine transformaties die leiden tot een beter eco-systeem te zien en te waarderen en zo met elkaar vruchtbaar te veranderen.

Bronnen: